Obchodzący w tym roku 100-lecie Robotniczy Klub Sportowy Zagłębie Dąbrowa Górnicza nie był pierwszy w mieście, bo już w 1909 roku założono Towarzystwo Sportowe Dąbrowa, a na początku lat 20. Naprzód Dąbrowa Górnicza i Żydowski Klub Sportowy. Ale szybko zdominował je założony 7 lipca 1925 roku RKS, który skupił zawodników Naprzodu, Olszy i Błyskawicy.

Inicjatorami powołania klubu byli pracownicy magistratu: Zygmunt Cieplak, Marceli Majka, Karol Pilch, Władysław Wolski i Bronisław Zieliński, który został pierwszym prezesem. Najstarszy zachowany wynik meczu RKS-u to wygrana z Wirginią Sosnowiec 6:1 15 sierpnia 1926 roku. Od tego roku klub był też członkiem PZPN i Krakowskiego OZPN. W 1928 roku klub debiutuje w rozgrywkach ligowych, otworzył też własne boisko w widłach ulic Legionów i Mireckiego. Zostaje też członkiem-założycielem nowego Kieleckiego OZPN.

Z Legią o ekstraklasę

Lata trzydzieste przynoszą pierwsze sukcesy, a co za tym idzie dużą popularność. W 1932 roku po wygranej w dodatkowym meczu z Unią Sosnowiec RKS Zagłębie pierwszy raz zdobył mistrzostwo regionu. Niestety, rywalizacja o mistrzostwo województwa kieleckiego zakończyła się niepowodzeniem. Na osłodę udało się awansować do finału Mistrzostw Polski Klubów Robotniczych, gdzie RKS Zagłębie przegrał decydujący mecz z łódzkim Widzewem.

Sukcesy przychodzą tuż przed II wojną światową. W sezonie 1937/38 Zagłębie po pokonaniu SKS-u Starachowice zdobywa mistrzostwo województwa, ale na przeszkodzie w grze o ekstraklasę staje Brygada Częstochowa. Rok później RKS wygrywa nowo utworzoną ligę okręgową i walczy, bezskutecznie, o awans z Unionem Touringiem Łódź, Legią Warszawa i Unią Lublin. Najlepszymi zawodnikami klubu z tego okresu są: Adam Banasik, Stanisław Szpruch, Jan Cabaj, Aron Goldblum, Stefan Pękalski, Mikołaj Bogdanow, Zygmunt Wolski, Mieczysław Łukasiewicz, Marian Fablewski, Zdzisław Sieradzan, Roman Skubek i wielu innych.

Rozwój klubu przerwał wybuch II wojny światowej. Zawodnicy walczyli w wojnie obronnej we wrześniu 1939 roku, a po powrocie do miasta grali po kryjomu w piłkę mimo zakazu. W Oświęcimiu zginęli przedwojenni działacze m.in. Jan Cupiał i Cezary Uthke. Koledzy z drużyny nie zapomnieli o Aronie Goldblumie, który musiał się ukrywać z racji żydowskiego pochodzenia. Dzięki wsparciu przyjaciół z boiska przeżył wojnę, a potem wyemigrował do Kanady. Już nieco ponad miesiąc po wyparciu Niemców z miasta, 15 marca 1945 roku, oficjalnie reaktywowano działalność klubu. W pierwszym meczu z RCKS-em Czeladź wygranym 2:1 bramki strzelili wierny swemu klubowi Adam Banasik i młody junior Roman Kozera, który przez wiele lat będzie potem członkiem zarządu klubu i jego kronikarzem.

Awans, spadek i kłopoty

Do klubu powróciło kilku zawodników przedwojennych, ale pojawili się też nowi jak Henryk Kulawik, Józef Janczur, Edmund Sowa, Zdzisław Trzaska, Edmund Mstowski i inni. W sezonie 1947/48 drużyna bezskutecznie walczyła o awans do nowej II ligi. Udało się to dwa lata później, gdy klub nosił już narzuconą nazwę Stal Dąbrowa Górnicza. Należał wtedy do pionu hutniczego, a opiekę nad nim podjęła Huta Bankowa, która w 1951 r. zostanie Hutą Dzierżyński.

Trenerem drużyny, która awansowała na zaplecze ekstraklasy był przedwojenny zawodnik Ruchu Chorzów Teodor Peterek. Niestety, pobyt w II lidze trwał tylko rok, co załamało starszych działaczy. W klubie pozostali tylko młodzi zawodnicy, którymi opiekował się niestrudzony Adam Banasik. Stal spadła do klasy B, w której zadomowiła się na kilka lat. Powrót do klasy A nastąpił dopiero w 1957 roku, gdy klub znów nosił tradycyjną nazwę RKS Zagłębie. Wspomnieć trzeba, że w okresie tym w barwach RKS-u występowali również bokserzy, tenisiści stołowi i lekkoatleci (później powstała jeszcze sekcja koszykówki, w której wieloletnim trenerem był Zygmunt Cybulski, dzisiejszy patron Hali Centrum, oraz piłki ręcznej). Ale to piłkarze w 1963 roku pod wodzą dawnego zawodnika Edmunda Mstowskiego po barażu ze Stradomem Częstochowa awansowali do III ligi. Po dwóch latach RKS Zagłębie spadł jednak do klasy A walcząc w niej o czołowe miejsca w tabeli. Trenerami zespołu byli w tym okresie najpierw Franciszek Tim, a potem Ryszard Głowacki. To pod jego wodzą w 1971 roku zespół w składzie m.in. z Andrzejem Skubisem, Ryszardem Mertą, Wojciechem Konieczką, Ryszardem Sękiem, Zenonem Kaczmarczykiem, Jerzym Selegą, Andrzejem Błachucińskim, Januszem Jachimowskim czy Stefanem Czubą zdobyła awans do ligi okręgowej. Niestety, tylko na rok.

W kolejnych latach do drużyny dołączyli m.in. Jacek Słowikowski, Henryk Reroń, Janusz Kupczak, Henryk Musik, Wojciech Kałuża, Maciej Żbik czy Krzysztof Pasieka. RKS z powodzeniem występował w rozgrywkach na szczeblu regionalnym.

W barwach Hutnika

Dąbrowa Górnicza w tym czasie diametralnie się zmieniała. Huta Katowice, która zmieniła oblicze miasta, chciała mieć, tak jak inne wielkie zakłady, swój klub sportowy. Wybór padł na stary RKS Zagłębie, który latem 1980 otrzymał nazwę KS Hutnik, co zbiegło się akurat z awansem zespołu prowadzonego przez Stefana Czubę na czwarty poziom rozgrywkowy. Do kadry dołączyli m.in. Jerzy Koźmiński, Mirosław Kwaśniak, Jarosław Skrzypiec, Waldemar Włosowicz, Krzysztof Flak, Marek Kowal. Krzysztof Marciniak, Dariusz Jamrozy, Zdzisław Herszlikowicz czy Arkadiusz Ostaszewski. Wiele osób z tego grona to klubowi wychowankowie spod ręki wieloletniego wychowawcy piłkarskiej młodzieży Zbigniewa Wichra.

Projekt Hutnik zakończył się bardzo szybko. Starzy działacze RKS-u i nowi z Huty Katowice nie znaleźli wspólnego języka. W końcu prezesem został wieloletni klubowy działacz Ryszard Zych, a latem 1985 roku powróciła stara nazwa RKS Zagłębie. Opiekę nad klubem znów objęła Huta Dzierżyński. Zespół występował w klasie terenowej, a drużyna juniorów pod wodzą trenera Mariana Wesołowskiego awansowała w 1987 roku na szczebel wojewódzki. Wywodziło się z niej wielu zawodników pierwszej drużyny z kolejnych lat. Z klubem wciąż związani byli wieloletni działacze, jak: Roman Kozera, Tadeusz Sych, Mieczysław Stępień, Zygmunt Kałużny, Zdzisław Śladowski, Wacław Ćmak, Edward Szewczyk, Zbigniew Mróz, Franciszek Malec czy wieloletni legendarny gospodarz Zygmunt Piekarski.

Fuzja, upadek i praca u podstaw

Trudności całego polskiego sportu z początku lat 90. nie ominęły i dąbrowskiego Zagłębia. Starsi zawodnicy zakończyli czynną grę, a w drużynie do głosu doszło kolejne pokolenie zawodników na czele z Adamem Fornalem czy Krzysztofem Bernasiem. Zespół nadal występował w klasie okręgowej, ale kłopotów nie brakowało. W końcu działacze RKS-u i przeżywającej podobne trudności Zagłębianki zdecydowali się na fuzję. Tak powstał KS Zagłębiak, który w szczytowym momencie występował w IV lidze, jednak upadł w 2015 roku.

Grupa osób związana z klubem na dobre i na złe doszła do wniosku, że 90-letnie tradycje klubu nie mogą się zakończyć. Jesienią 2016 klub znów pod tradycyjną nazwą RKS Zagłębie zadebiutował w klasie B. Dziś to dwie drużyny seniorskie oraz dziewięć dziecięcych i młodzieżowych, które łącznie skupiają ponad dwustu zawodników, a pierwsi wychowankowie szkółki debiutują w klasie A i klasie B. RKS znów wygląda tak jak powinien, znów staje się ważnym elementem życia miasta.

Tekst ukazał się w kwietniowym numerze „Przeglądu Dąbrowskiego”

Na zdjęciu głównym drużyna z Konopnickiej 29 w połowie lat 80. XX wieku. W środku legendarny wieloletni gospodarz boiska Zygmunt Piekarski.

CIEKAWOSTKI Z HISTORII RKS-u

• Klub miał nosić nazwę Przyszłość, ale nie zgodziły się na nią władze. Naprędce zaproponowano nazwę Zagłębie, która z małymi przerwami towarzyszy klubowi od zawsze.

• Bramkarz RKS-u z okresu międzywojennego Józef Koszowski broniąc bramki wojskowego klubu 22pp Siedlce był prawdopodobnie pierwszy zawodnikiem z Dąbrowy Górniczej występującym w piłkarskiej ekstraklasie.

• Na przestrzeni lat ze stadionu przy ul. Konopnickiej 29 zniknęła bieżnia, po której w 1939 roku biegała legendarna mistrzyni Stanisława Walasiewiczówna, a po wojnie wychował się dyskobol Leszek Gajdziński, uczestnik letniej olimpiady w Meksyku w 1968 roku.

• W maju 1968 roku niecodzienna sytuacja przerwała derbowy mecz GKS Dąbrowa – RKS Zagłębie. Piłka po strzale zawodnika RKS-u Edmunda Gwoździowskiego uderzył w drewnianą bramkę z taką siłą, że bramka rozpadła się.

• 21 maja 1973 roku RKS Zagłębie odniósł rekordowe zwycięstwo w historii klubu wygrywając 15:0 z Górnikiem II Kazimierz.

• Wychowankiem RKS Zagłębie jest Waldemar Włosowicz, który występował w ekstraklasie w barwach Zagłębia Sosnowiec i Lecha Poznań. W barwach tej drugiej drużyny zdobył mistrzostwo i Superpuchar Polski.

• 6 tysięcy widzów oglądało 10 lipca 1938 roku przy Konopnickiej 29 mecz RKS Zagłębie – Legia Warszawa w ramach walki o ekstraklasę. Dąbrowianie wygrali 5:0 po bramkach Pękalskiego (dwie), Skubka, Sieradzana i Mazura).

JUBILEUSZ 100-LECIA RKS-u ZAGŁĘBIE

20 czerwca 2025 r.

Godz. 19:25 – Gala Jubileuszowa w Pałacu Kultury Zagłębia (wstęp z zaproszeniami)

21 czerwca 2025 r.

Godz. 10:00 – Nadanie Stadionowi Miejskiemu imienia Adama Banasika
Godz. 10:30 – Mecze drużyn młodzieżowych
Godz. 14:00 – Mecz oldbojów RKS Zagłębie – KS Zagłębianka
Godz. 16:30 – Mecz towarzyski RKS Zagłębie – Zagłębie Sosnowiec
Atrakcje pozasportowe: zabawy dla dzieci, punkt gastronomiczny, dmuchańce, pokaz straży pożarnej (wstęp wolny)