W centrum Dąbrowy Górniczej, na osi od ulicy Kolejowej przez dawne zakłady Defum, Pałac Kultury Zagłębia, ulicę 3 Maja aż do dąbrowskiej Sztygarki planuje się powołanie parku kulturowego. List intencyjny w tej sprawie, 21 września 2018, podpisali: Zbigniew Podraza, prezydent Dąbrowy Górniczej i Henryk Mercik, członek zarządu Województwa Śląskiego.

Jak czytamy w dokumencie rozpoczynającym starania Dąbrowy Górniczej o utworzenie parku kulturowego: „centrum Dąbrowy Górniczej, a zwłaszcza Pałac Kultury Zagłębia oraz teren dawnej fabryki obrabiarek Defum jest zespołem krajobrazowym, który stanowić może uniwersalną opowieść o rozwoju zagłębiowskich miejscowości”

Henryk Mercik, wicemarszałek województwa śląskiego, wyjaśnia – gdy uważnie przyjrzymy się śródmieściu Dąbrowy Górniczej, zwłaszcza przez pryzmat dawnych zakładów Defum, dostrzeżemy uniwersalną historię powstawania i rozwoju miast przemysłowych na ziemiach polskich oraz – co szczególnie istotne – cechy charakterystyczne tylko dla Zagłębia Dąbrowskiego. Dzięki temu, centrum Dąbrowy Górniczej można określić jako serce całego regionu zagłębiowskiego. Mamy tu fragmenty osiedli fabrycznych, zespół historycznych hal, zabytek socrealizmu, architekturę modernistyczną z okresu przedwojennego, wysokościowce i pawilony handlowe z lat 60. i 70. XX wieku, a dalej – ulicę 3 Maja z zabytkowymi kamienicami i słynną Sztygarkę z niesamowitą sztolnią ćwiczebną.”

– Niestety, przez lata ten obszar nie był w żaden sposób chroniony. W efekcie, wiele cennych architektonicznie budynków zostało pokrytych fatalnej jakości elewacjami czy pomalowanych w pstrokate kolory. Wrażenie bałaganu spotęgowały poustawiane przypadkowo budy i przybudówki oraz wszędobylskie reklamy. Na szczęście Projekt Fabryka Pełna Życia uruchomił w mieszkańcach refleksję, że tak dalej być nie może, a przede wszystkim uświadomił, że centrum Dąbrowy Górniczej powinno być dla dąbrowian powodem do dumy. Choć to proces bardzo trudny i czasochłonny, powołanie Parku Kulturowego Serce Zagłębia Dąbrowskiego pomoże nam zapanować nad dotychczasowym bałaganem – dodają zgodnie Zbigniew Podraza, prezydent miasta i jego zastępca Marcin Bazylak.

Park kulturowy to szczególna forma ochrony stworzona z myślą o ochronie krajobrazu kulturowego czyli „przestrzeni historycznie ukształtowanej w wyniku działalności człowieka, zawierającej wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze”. Powoływany jest przez radę gminy po zasięgnięciu opinii konserwatora zabytków.

Na obszarze parku kulturowego mogą być ustanowione zakazy i ograniczenia, dotyczące w szczególności zmiany sposobu użytkowania zabytków oraz umieszczania tablic, napisów i ogłoszeń reklamowych, a także form małej architektury. Obowiązkowo dla obszarów, na których utworzono park, sporządza się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Powstanie parku kulturowego poprzedzają konsultacje społeczne. W Polsce funkcjonuje kilkadziesiąt tego typu rozwiązań.

Wojciech Czyżewski