W dniu 3 maja przypada Święto Konstytucji. Dąbrowskie obchody odbędą się przy pomniku Żołnierza Zwycięzcy w Gołonogu, gdzie zostaną złożone kwiaty. Następnie o godzinie 12:00 w Bazylice NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej odbędzie się nabożeństwo za ojczyznę. W razie dobrej pogody oraz stosownych warunków pandemicznych spotkaniom będzie towarzyszyło stoisko muzealne od Muzeum Miejskiego Sztygarka pod hasłem: „Poznaj znaki i barwy Dąbrowy Górniczej” w godzinach 10.00 – 13.00 na Pogorii III przy molo.

Jak doszło do uchwalenia Konstytucji 3 maja?

3 maja w 1791 r. w Warszawie rozegrały się wydarzenia, które już współcześni określali mianem rewolucji. Gazety angielskie, francuskie czy niemieckie relacjonowały polskie wydarzenia z dnia na dzień, mając świadomość przełomowości zdarzeń, które miały miejsce w Polsce. Nasz kraj, który do tej pory nie znajdował się w kręgu zainteresowania opinii europejskiej, nagle znalazł się w jego centrum.

W 1787 r. doszło do spotkania Stanisława Augusta Poniatowskiego z carycą Katarzyną II w Kaniowie. Nie doszło do zawarcia sojuszu czy choćby nawet spisania jakiegokolwiek aktu z tego spotkania, jednak trudno wyobrazić sobie, że bez zgody carycy mogło dojść do wydarzeń roku kolejnego.

W 1788 r. król zwołał do Warszawy sejm, który rozpoczął się 6 października. By uniemożliwić jego zerwanie przy użyciu liberum veto, działał on pod węzłem konfederacji.  Miał trwać 6 tygodni, ostatecznie trwał 4 lata, stąd też w historii określany jest mianem Wielkiego, niezależnie od reform, które w trakcie swojego obradowania podjął. Zwołany w celu zwiększenia liczebności wojska oraz przeprowadzenia koniecznych “ulepszeń wewnętrznych”,  a w konsekwencji miał doprowadzić do sojuszu polsko-rosyjskiego skierowanego przeciw Turcji. Szybko jednak, na skutek intryg pruskich oraz bucie rosyjskiego ambasadora, który skierował do posłów notę z groźbami, Sejm przyjął retorykę antyrosyjską, co w efekcie doprowadziło do zrzucenia z ramion Rzeczypospolitej rosyjskiego protektoratu i wejścia w sojusz z Prusami. Rozpoczęły się prace nad reformami wewnętrznymi państwa.

2 grudnia 1789 r. w Warszawie odbyła się tzw. “czarna procesja” w której przedstawiciele 141 miast królewskich chcieli zwrócić uwagę posłów na problemy miast i zachęcić ich do poparcia projektu reformy ich statusu. Ostatecznie postulaty miast zostały częściowo przyjęte i zaowocowały 18 kwietnia 1791 uchwaleniem prawa (ustawy) o miastach.

Najdonioślejszym dziełem Sejmu Czteroletniego była jednak ustawa zasadnicza ogłoszona w atmosferze zamachu stanu 3 maja 1791 r. Co ciekawe, twórcy Konstytucji zadbali, by formalności proceduralnych zlekceważonych 3 maja, dopełnić dwa dni później, kiedy to 5 maja poprzez aklamację (co było przyjętą praktyką) nakazano podpisać nowe prawo Deputacji Konstytucyjnej, organowi powołanemu do tego przez Sejm.

Rewolucyjny był fakt, że była to ustawa stanowiąca podstawy całego ustroju państwa, same jej zapisy z perspektywy dzisiejszej, zwłaszcza w zakresie stosunków społecznych takie już się nie wydają, ale z zmiany w ustroju państwa dla odmiany były już fundamentalne.

Wśród najważniejszych wymienić należy nową strukturę władz opartą na monteskiuszowskiej idei trójpodziału władzy, likwidację liberum veto czy wprowadzenie monarchii dziedzicznej.

Uchwalony akt konstytucji, który w całości wynikał z oświeceniowych koncepcji filozoficznych spełniał wszystkie wymogi jakie można postawić nowoczesnej ustawie zasadniczej. Dlatego z dumą możemy mówić o tym akcie jako pierwszej konstytucji w Europie i drugiej po amerykańskiej na świecie.

Opracowanie: Muzeum Miejskie Sztygarka