Dostępne skróty klawiszowe:
4 grudnia, Barbórka – najważniejsze święto braci górniczej, niegdyś hucznie obchodzone także w Dąbrowie Górniczej. Co nam dziś zostało z tych górniczych tradycji miasta? Czy zachowały się jeszcze miejsca, świadczące o jego górniczych korzeniach?
Dąbrowa oficjalnie stała się Górnicza w 1918 r., chociaż już od wielu lat wieś, a później miasto, potocznie określano tym górniczym przydomkiem. Każdy, kto spojrzy na zdjęcia Dąbrowy Górniczej z tamtego okresu, stwierdzi, że „górniczość” miasta była po prostu oczywista.
Dzisiaj słychać czasem głosy, że Dąbrowa jest Górnicza już tylko z nazwy. Nie jest to do końca prawda, gdyż w mieście pracują jeszcze dwa zakłady górnicze: kopalnia dolomitu w Ząbkowicach i kopalnia piasku w Okradzionowie. Oczywiście brak od 1995 r. tego, co nadawało miastu górniczy charakter – kopalń węgla kamiennego.
Po likwidacji kopalni „Paryż” („Generał Zawadzki”) miejscem, gdzie kultywuje się górnicze tradycje jest Muzeum Miejskie „Sztygarka”, a zwłaszcza Kopalnia Ćwiczebna. Obecnie jest to jedyny punkt na terenie Dąbrowy Górniczej i Zagłębia Dąbrowskiego, gdzie można jeszcze dotknąć prawdziwego pokładu węgla. Muzeum dokumentuje również miejsca związane z eksploatacją rud cynku i ołowiu, czego efektem będzie wyznaczenie Szlaku Kruszcowego. Dziś trudno znaleźć ślady działalności górniczej, większość uległa zatarciu. Świadczy to z pewnością o ciągłej dynamice miasta, która kiedyś małą wieś zmieniła w prężny ośrodek przemysłowy, aby następnie obszary pogórnicze przekształcać w tereny zielone.
Zbigniew Mirkowski
***
Kopalnia Ćwiczebna
Pierwszy etap budowy kopalni rozpoczęto w 1927 r., a następnie rozbudowano o kolejne dwa poziomy w latach 1958-61. Wyrobiska kopalni służyły uczniom Państwowej Szkoły Górniczej i Hutniczej do zajęć praktycznych do 1994 r. Obecnie znajduje się tutaj podziemna trasa turystyczna o długości 650 m, a obiekt jest włączony do Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Kopalnia Stanisław
Kopalnię otwarto około 1870 r., udostępniając złoże upadowymi. Wydobycie prowadzono do 1934 r. Po działalności kopalni pozostały dwie hałdy: Stanisław Mały i Duży, a fragment terenu górniczego zagospodarowano, tworząc Park Miejski Podlesie ze ścieżkami rowerowymi i szlakami do turystyki pieszej.
Kopalnia Flora
Zakład powstał w 1903 r. w wyniku scalenia kilku małych, działających tu wcześniej kopalń. Wydobycie prowadzono do 1931 r. w rejonie Gołonoga i Strzemieszyc Wielkich. Wszystkie szyby i upadowe oraz infrastrukturę techniczną kopalni „Flora” zlikwidowano, a tereny pogórnicze zagospodarowano. Jedynymi pozostałościami są obecnie dawne budynki administracyjne kopalni.
Kopalnia Anna
Założona w 1820 r. kopalnia prowadziła wydobycie rud galmanowych dla hut cynku. Złoże udostępniano szybami, a następnie wybierano, drążąc chodniki i komory do głębokości około 20 m. Wydobycie zakończono w latach 90. XIX w. Teren jest częściowo zalesiony, a na znacznym obszarze zachowały się ślady dawnej działalności górniczej.
Kopalnia Kawia Góra
Kopalnia galmanu powstała w 1844 r. na pagórku nieopodal Strzemieszyc Małych. Podziemna eksploatacja od początku napotykała na problemy z dużymi dopływami wód, dlatego do odwadniania wyrobisk zamontowano maszynę parową. Wydobycie zakończono w 1857 r., a po działalności górniczej pozostały liczne zagłębienia dawnych szybów i hałdy w mocno zarośniętym terenie.
Źródliska na Zakawiu
Na naturalnych wypływach wód podziemnych u podnóża góry Gieraska zlokalizowano płuczkę Bobrek, która w I połowie XIX w wzbogacała rudy galmanowe. Obszar pierwotnie zdegradowany przemysłowo, został spontanicznie przez naturę zrekultywowany, a podmokłe, bagniste tereny stały się ostoją ciekawej fauny oraz flory i są objęte ochroną jako użytek ekologiczny.