27 maja 1990 roku odbyły się pierwsze po II wojnie światowej wolne wybory w Polsce – nie parlamentarne, nie prezydenckie, ale samorządowe. Po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat Polacy decydowali o przyszłości swojego kraju.

Wcześniej, 8 marca 1990 roku uchwalono, z inicjatywy Senatu RP, ustawę o samorządzie terytorialnym. Był to moment zwrotny w historii polskiej demokracji lokalnej – restytucja polskiej samorządności po ponad półwieczu. Dzięki tej ustawie realna władza na poziomie lokalnym wróciła do korzeni – do obywateli gmin, miast i miasteczek w całej Polsce. Trzydzieści lat sprawnego funkcjonowania samorządu terytorialnego to niewątpliwie jeden z największych sukcesów III Rzeczpospolitej.

Trzy dekady temu Polacy zyskali wpływ na najbliższe otoczenie, możliwość mówienia o potrzebach lokalnej społeczności, tworzenia oddolnych inicjatyw, które niejednokrotnie przeradzały się w lokalne fundacje czy stowarzyszenia, stając się filarem prawdziwie demokratycznego państwa.

Budując fundamenty samorządności w Polsce, najważniejsze były podstawowe, ustrojowe wartości, tj. wolność, równość czy powszechność. Wartościami fundamentalnymi dla rozwoju samorządu terytorialnego stały się: więzi lokalne, poczucie wspólnoty, kapitał społeczny czy wreszcie społeczeństwo obywatelskie.

IDEA SAMORZĄDU
Samorząd oznacza niezależną od władzy odgórnej – państwa, pracodawcy, dyrekcji – wspólnotę osób, chcących decydować o swoich sprawach w sposób autonomiczny. Grupa, którą obejmuje samorząd może być wyróżniona ze względu na miejsce pracy (samorząd pracowniczy), wykonywany zawód (samorząd zawodowy), miejsce zamieszkania (samorząd terytorialny), a także inne funkcje realizowane przez określone grupy społeczne.

SAMORZĄD TERYTORIALNY
Organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i jednocześnie forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej.