75 lat temu, po kilkudniowych walkach z hitlerowcami, do Zagłębia Dąbrowskiego wkroczyła Armia Czerwona. 27 stycznia 1945 r. to również dzień odzyskania wolności przez więźniów największego niemieckiego, nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz – Birkenau.

Podczas II wojny światowej Zagłębie Dąbrowskie miało strategiczne znaczenie dla III Rzeszy. Zasoby surowcowe i liczne zakłady przemysłowe stanowiły ważny filar niemieckiej machiny wojennej. W schyłkowym okresie wojny ten teren przybrał dodatkowo na znaczeniu. Stało się tak, bo Niemcy przenieśli tu sporą część produkcji z nękanego nalotami aliantów Zagłębia Ruhry.

Dlatego niemiecka generalicja starała się zachować jak najdłużej kontrolę nad tym rejonem. W tym celu podjęto szereg działań wojskowych, nastawionych na długotrwałą obronę. Odczuli to także mieszkańcy Dąbrowy. Niemcy, przygotowując się do radzieckiego natarcia, zmuszali ludność cywilną do prac przy stawianiu zasieków, kopania okopów i wznoszenia umocnień. Zmierzające na Zachód wojska lewego skrzydła 1.Frontu Ukraińskiego pod dowództwem marszałka Iwana Koniewa musiały zatem liczyć się z zaciętym oporem hitlerowców. W połowie stycznia Armia Czerwona, krocząca od Sandomierza, dotarła do Zagłębia i przystąpiła do rozprawy z Niemcami. Po kilkudniowych zaciętych walkach, 26 stycznia 1945 r. siły niemieckie zaczęły odwrót. Następnego dnia, wczesnym rankiem, sowieci wkroczyli do Dąbrowy Górniczej od strony Łośnia.

Początek 1945r. to także przełomowe i dramatyczne chwile dla osadzonych w niemieckim, nazistowskim obozie zagłady Auschwitz-Birkenau.

17 stycznia, wiedząc o nadciągającej Armii Czerwonej, władze obozu rozpoczęły ewakuację ok. 58 tys. więźniów w głąb Rzeszy. Uformowano ich w piesze kolumny. Mordercze, kilkudziesięciokilometrowe wędrówki pochłonęły tysiące ofiar. Część zmarła z głodu, wyczerpania i wychłodzenia. Wielu straciło życie przy próbie ucieczki, najsłabsi byli dobijani przez wojskową eskortę. Po wojnie przemarsze więźniów nazwano „marszami śmierci”. Jednocześnie esesmani gorączkowo zacierali ślad zbrodni. Palili dokumenty obozowe, burzyli budynki i wysadzali w powietrze krematoria i komory gazowe.

27 stycznia, u bram obozu stanęli żołnierze 60. armii 1.Frontu Ukraińskiego. W chwili wkroczenia sowietów, w obozie przebywało ok. 7 tys. więźniów, głównie chorych i skrajnie wycieńczonych.

Po przejęciu terenu obozu przez czerwonoarmistów, wojskowe służby medyczne i członkowie PCK przystąpili do tworzenia szpitali. Dużej pomocy udzielali przy tym okoliczni mieszkańcy. Kolejnym kluczowym zadanie była pomoc wyzwolonym więźniom w powrocie do domów. Część, z zaświadczeniem o pobycie w obozie i drobnym prowiantem, wracała na własną rękę. Dla innych organizowano zbiorowe transporty.

Równocześnie zaczęły się prace, których celem było zbadanie i zabezpieczenie hitlerowskich zbrodni. 8 maja 1945 r. komisja radziecka opublikowała komunikat, przedstawiając w nim wyniki dochodzeń. Jednym z najważniejszych ustaleń była liczba 4 milionów zabitych i zmarłych w obozie. Trzeba zaznaczyć, że były to tylko szacunki, bo dochodzenie było prowadzone pobieżnie i niedokładnie. Jednak porażająca liczba ofiar utrwaliła się w świadomości społecznej i przez wiele lat funkcjonowała jako oficjalnie obowiązująca. Według późniejszych ustaleń historyków, od momentu powstania w połowie 1940 r. do chwili wyzwolenia w 1945 r., do obozu trafiło co najmniej 1 mln 300 tys. osób. Hitlerowska maszyna śmierci zabrała życie zdecydowanej większości więźniów. Badania naukowe potwierdziły, że w obozie zamordowano ponad 1 mln 100 tys. osób.

fot. www.auschwitz.org